امیرالمؤمنین امام علی علیهالسلام شنید که مردی به قنبر دشنام میدهد و قنبر میخواست به وی پاسخ بدهد. حضرت به قنبر فرمود: آرام باش ای قنبر! از او صرف نظر کن تا رضایت رحمان را فراهم کنی، و شیطان را به خشم آوری و دشمنت را کیفر دهی.
سوگند به آن کسی که دانه را شکافت و انسان را آفرید، هرگز مومن با چیزی مانند حلم و بردباری، خدایش را خشنود نکرده و با چیزی مانند خاموشی، شیطان را خشمگین نکرده و با چیزی مانند سکوت، احمق را کیفر نداده است.
متن حدیث:
قد سمع أمیرالمؤمنین علیه السلام: رجلا یشتم قنبرا وقد رام قنبر أن یرده علیه فناداه (علیه السلام) مهلا یا قنبردع شاتمک مهانا ترضی الرحمن و تسخط الشیطان و تعاقب عدوک فوالذی خلق الحبة و بریء النسمه ما أرضی المؤمن ربه بمثل الحلم ولا أسخط الشیطان بمثل الصمت ولا عوقب الأحمق بمثل السکوت عنه.
مرحوم میرزا اسماعیل دولابی می فرمود: اگر دیدید کسی کار خلافی می کند، سرت را برگردان. این ستّاریت است. ستر خداست. اگر دیدی آدم خوبی است، فقط جاهل است، آن وقت بر میگردی با روح صفا و یگانگی با خدای خودت با او صحبت میکنی.
اول خودت معروف شو و چشمت را آلوده به خلاف دیگران نکن. چون اگر نگاه کردی و اذیّت شدی نمیتوانی حق او را ادا کنی. ولی وقتی سرت را بر گرداندی و به حال خود آمدی خیر خواه او میشوی. نگاه میکنی میبینی آدم بیچارهای است. با یگانگی با هم صحبت می کنید. یک وقت میبینی علاج شد.
در امر به معروف و نهی از منکر نباید سرّ افراد را شکافت و گرنه میگوید: به شما چه؟ اگر قصد شما هدایت است و پردهاش را بدری بدتر میشود. خدا دوست ندارد. بلکه با سلام و علیک و حال و احوال، با ملاطفت و نرمی، با هم صحبت میکنید. او هم خودش میفهمد.
امر به معروف و نهی از منکر خیلی لطایف دارد. اگر حقش را ادا کنی شخصی را که امر به معروف کردهای مبلغ مقصد شما میشود. ولی اگر اذیّت شد مخرّب مقصد شماست. هر جا برود میگوید: اینها بدجنسند، چنین و چنانند. اگر از شما اخلاق و صفا و وفا و یگانگی دید مبلغ مقصد شماست. هرجا بنشیند میگوید: آدمهای خوبی هستند، خیلی با اخلاق با من حرف زد، خیلی مرا درست کرد، به داد من رسید، اصلا مرا نجات داد.
کتاب طوبی محبت – ص 146
مجالس حاج محمد اسماعیل دولابی