فدک ملک شخصی امّابیها(س)
همینکه خیبر فتح شد و یهودیان سرتسلیم در برابر مسلمانان فرود آوردند، خبر سقوط خیبر با آن عظمت به یهودیان فدک
که از ساکنان قلعهها و مزارع آن خطّه بودند رسید و از این رهگذر رعب و وحشتی در دل آنان افتاد و پیش از آنکه سپاه
اسلام راهی فدک شوند ، نمایندگانی نزد پیامبر صلی الله علیه و آله فرستادند و از تسلیم و مصالحه خود بر نیمی از حاصل
باغات و اراضی فدکسخن گفتند؛ [1] ازاین رو فدک ملک ویژۀ رسول اللّه شد ؛ زیرا بدون جنگ به تصرف در آمد. مفسران
شیعه و سنی نیز به چگونگی تصرف فدک اشاره کرده و آن را خالصه و فئ رسول خدا و از زمینهایی برشمردهاند که بدون
سلاح و سپاه فتح شده و آحاد مسلمین در آن نقشی نداشتهاند و بنا به نص قرآنی ، متعلق به پیامبر خواهد بود:
«وَ مَا أَفَاءَ اللّه ُ عَلَی رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَ لاَ رِکَابٍ وَ لَکِنَ اللّه َ یُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَی مَنْ یَشَاءُ وَ اللّهُ عَلَی کُلِّ
شَیْءٍ قَدِیرٌ * مَا أَفَاءَ اللّهُ عَلَی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَی فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبَی وَ الْیَتَامَی وَ الْمَسَاکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ کَیْ لاَ
یَکُونَ دُولَه بَیْنَ الاْءَغْنِیَاءِ مِنْکُمْ...»[2]
«آنچه را خدا از آنها (یهود) به رسول خود بازگرداند ، چیزی است که شما برای به دست آوردن آن نه اسبی تاختید و نه
شتری؛ ولی خداوند رسولان خود را بر هرکس بخواهد مسلط میسازد و خدا بر همه چیز توانا است. آنچه را خدا از اهل این
آبادی بازگرداند «فئ» از آن خدا، رسولش و خویشاوندان او و یتیمان و مستمندان و در راهماندگان است تا این اموال میان
ثروتمندان شما دست به دست نشود... .»
دو آیۀ بیانشده خاطرنشان میسازد که آنچه بدون جنگ و جهاد به دست آید ، به خدا و رسول تعلّق دارد و سایر مسلمانان در آن حقی ندارند. و آنگاه که در دست پیامبر قرار گرفت ، آن حضرت بهعنوان ولّی امر مسلمین در مصارفی که صلاح دین و مسلمین است، خرج میکند و آن را ذخیرۀ ثروتمندان نمیسازد. این مصارف به بیان آیه عبارتند از: راه خدا و ترویج و تقویت دین و اهداف مقدس رسالت نبوی، خویشاوندان پیامبر و ایتام و مستمندان و در راهماندگان و بهطور کلی درراستای مصلحت دین و مسلمین. و هرگاه پیامبر از میان مردم رخت بربندد ، زمام چنین اموالی در دست جانشین بهحق او، امام عادل خواهد بود که از قبل تعیین شده است که او نیز در همان مصارف مذکور خرج و صرف خواهد کرد.
